Πολλοί φωτογράφοι ή άνθρωποι σε στενή σχέση με τη φωτογραφία θα αξίωναν ότι η παρουσία του θέματος έχει καθοριστική σημασία σε κάθε κάδρο. Πράγματι, ένα σωστά καθορισμένο θέμα μπορεί να αναδείξει σημαντικά το νόημα ενός κάδρου, ιδίως όταν έχουμε ικανή εξοικείωση με το επιλεχθέν θέμα. Όμως, αυτή η λογική δεν είναι ο κανόνας στη fine art φωτογραφία, τουλάχιστον κατά τη γνώμη μου. Στα φωτογραφικά μου έργα, σχεδόν ποτέ δεν προσπαθώ να συνδέσω την εικόνα με την απλή καταγραφή μίας σκηνής και συχνά διαλέγω μία διαφορετική προσέγγιση σχετικά με το τι αξιολογώ ως φωτογραφικό θέμα. Πρόκειται για ένα είδος φωτογραφίας που αμφισβητεί την οπτική μας περί πραγματικότητας και ως τέτοιο, μας προσφέρει ένα αχανές πεδίο αυτοσχεδιασμού σχετικά με το ύφος, το σκεπτικό, τις αισθήσεις και φυσικά το τι ορίζουμε ως φωτογραφικό θέμα.
Από τη στιγμή που θα εγκαταλείψουμε (ή αρνηθούμε) τη θεώρηση ότι ένα θέμα πρέπει να είναι ένα γνώριμο στοιχείο της καθημερινότητας ή του περιβάλλοντός μας ή να αφορά σε ένα γνωστό αντικείμενο, κατασκευή κλπ, ένα νέο πεδίο αντίληψης εμφανίζεται μπροστά μας. Δεν είναι εύκολο να σκεφτούμε μία σκηνή με ένα παράξενο φωτογραφικό θέμα ή ακόμα και την πλήρη απουσία κάποιου θέματος (σας συνιστώ να ρίξετε μια ματιά στα φωτογραφικά έργα "seascapes" του Ιάπωνα φωτογράφου Hiroshi Sugimoto ή στο νόημα πίσω από το μουσικό έργο 4':33" του συνθέτη John Cage...).
Όπως έχει αναφερθεί, ένα fine art φωτογραφικό έργο συχνά μας καλεί να αναθεωρήσουμε την αντίληψή μας ή καλύτερα τον ορισμό που δίνουμε για το τι εστί πραγματικότητα και υπό αυτή τη συνθήκη, αναθεωρούμε και το τι μπορεί να οριστεί ως φωτογραφικό θέμα. Συνήθως, όταν προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε μία φωτογαφία, επιδιώκουμε να εξοικειωθούμε μαζί της, να συνδέσουμε την οπτική πληροφορία με μία ιστορία που περιγράφεται με εικόνες, περιμένουμε να δούμε ένα γνωστό σκηνικό, ένα κλασικό τοπίο, ένα σκηνικό δρόμου, ένα όμορφο πορτρέτο ή ένα θέμα που βλέπουμε συχνά στην καθημερινότητά μας. Τα πράγματα όμως μπορεί να είναι πολύ διαφορετικά στο πεδίο της fine art φωτογραφίας…
Έτσι, όταν έχουμε αποφασίσει να αποκλίνουμε ουσιαστικά από τον κοινό τρόπο σκέψης περί επιλογής των θεμάτων, μας αποκαλύπτεται ένα ευρύ πεδίο από θέματα που μπορούν να εισαχθούν σε ένα fine art φωτογραφικό έργο. Από αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες έως μικρά κλαδιά, ακαθόριστα σχήματα έως την πλήρη απουσία θέματος, αυτό στο οποίο εισερχόμαστε είναι ένας κόσμος πιθανοτήτων, ένας κόσμος προτάσεων και εναλλακτικών προσεγγίσεων στο ζήτημα του τι εστί πραγματικότητα.
Αυτή η διαδικασία σκέψης πίσω από την επιλογή ενός θέματος για ένα fine art φωτογραφικό έργο, σχεδόν πάντα συνδέεται με το ύφος και τη γενική αίσθηση που θέλουμε να μεταδώσουμε μέσω αυτού. Μπορεί να είναι μία δήλωση, μία προσπάθεια να τραβήξουμε την προσοχή του θεατή στις μη αντιληπτές λεπτομέρειες ενός κτηρίου ή ένας συνδυασμός φωτός και σκιών. Αποτελεί μέρος της διαδικασίας του να παρουσιάζουμε μια πιο επιθμητή πραγματικότητα με φωτογραφικά μέσα ή ακόμα και το να βρίσκουμε φωτογραφικά διαμάντια μέσα σε αυτό που άλλοι θα όριζαν ως σκουπίδια...
Έτσι, όταν αντιληφθούμε ότι αυτό που ασχολούμαστε είναι (ή μπορεί να είναι) μία σημαντική παρέκλιση από τη γνωστή πραγματικότητα, τότε βρισκόμαστε πλέον στην αρχή μιας χωρίς όρους διαδικασίας επιλογής φωτογραφικών θεμάτων και φυσικά, αυτή η διαδικασία μπορεί μόνο να εκφράζει ή να αντανακλά τον εσωτερικό εαυτό μας.
Εύλογο θα ήταν το ερώτημα "Πώς μπορούμε να το πετύχουμε αυτό; Πώς μπορούμε να αξιολογήσουμε ως διαμάντι κάτι που οι άλλοι αξιολογούν ως σκουπίδι; Πώς μπορούμε να σκεφτούμε έξω από τα συνηθισμένα σχετικά με την επιλογή των θεμάτων;". Κάνοντας αναφορά σε μια γνωστή φράση αυτογνωσίας, θα λέγαμε ότι "η απάντηση βρίσκεται μέσα μας". Από τη στιγμή που αποκτήσουμε εξοικείωση με τα είδη οπτικών πληροφοριών (δηλ. είδη/κατηγορίες φωτογραφίας) που έχουμε έμφυτη ανάγκη να βλέπουμε, με τις τεχνικές επεξεργασίας που θέλουμε να εφαρμόζουμε ως τρόπο ανάδειξης μιας φωτογραφίας και όταν αισθανθούμε μία διαρκή ανάγκη να παρουσιάζουμε ένα ασυνήθιστο θέμα με έναν ασυνήθιστο τρόπο, τότε η επιλογή των θεμάτων γίνεται μέρος της φύσης μας. Είναι το αναμενόμενο αποτέλεσμα μίας λανθάνουσας επιθυμίας να παθιαστούμε με τη fine art φωτογραφία. Θυμηθείτε, κατά τη διάρκεια της επαφής μας γενικά με τη φωτογραφία μπορεί να μας αρέσουν τέσσερα - πέντε διαφορετικά είδη φωτογραφίας όμως μόνο ένα από αυτά θα λατρέψουμε και θα παθιαστούμε και θα είναι αυτό που θα δεσμεύσει τον περισσότερο χρόνο που δίνουμε στη φωτογραφία αλλά και στο οποίο θα αξιοποιήσουμε πλήρως τη δημιουργικότητά μας.
Όμως για να γίνει αυτό, πρέπει να "αλληλεπιδρούμε" διαρκώς σε αυτό το είδος φωτογραφίας. Αυτό πρέπει να καλλιεργηθεί μέσα από τη διαρκή ανάγκη μας να θαυμάζουμε τέτοιες φωτογραφίες όχι με αυταναγκασμό αλλά ανακαλύπτοντας ότι "χάνουμε την ανάσα μας" όταν βλέπουμε τέτοιες φωτογραφίες. Έτσι, σταδιακά, θα αρχίσουμε να ψάχνουμε διαρκώς για τέτοια ασυνήθιστα φωτογραφικά θέματα όχι γιατί πρέπει αλλά γιατί το έχουμε ανάγκη. Από τη στιγμή που θα δομήσουμε ισχυρούς δεσμούς με τη fine art φωτογραφία, ένας ολόκληρος κόσμος πιθανών θεμάτων ανοίγεται μπροστά μας. Φυσικά αυτό δεν συμβαίνει σε όλους όσοι ασχολούνται με τη φωτογραφία γιατί ακριβώς το πεδίο της fine art φωτογραφίας δεν είναι συμβατό με όλους τους φωτογράφους όπως ακριβώς το πορτρέτο ή το τοπίο δεν βρίσκονται ψηλά στη λίστα ενδιαφέροντος για κάθε φωτογράφο.
Μέσα σε αυτή τη διαδικασία, η τεχνική της μακράς έκθεσης μπορεί να μας δώσει πολύ σημαντική βοήθεια. Όχι μόνο αποτελεί τρόπο για δημιουργία γαλήνιων φωτογραφιών αλλά χρησιμοποιείται κυρίως για να δημιουργήσουμε τον απαραίτητο αρνητικό χώρο και να "αποκαλύψουμε" θέματα που διαφορετικά κανείς δεν θα μπορούσε να αντιληφθεί ότι υπάρχουν γύρω μας ή ακόμα και να τα επιλέξει ως θέματα για μία φωτογραφία. Η τεχνική της μακράς έκθεσης, όταν εφαρμόζεται συνετά, μπορεί να αφαιρέσει όλα εκείνα τα στοιχεία του κάδρου που κακώς τραβάνε την προσοχή μας και να δημιουργήσουν τάξη μέσα στο χάος των οπτικών πληροφοριών.
Εφαρμόζοντάς τη στα σύννεφα αλλά κυρίως στο νερό, δημιουργούμε ένα νέο καμβά για να αναδειχθεί (αποκαλυφθεί) το θέμα μας. Με δεδομένο ότι τα fine art φωτογραφικά έργα μπορούν να έχουν δυνατή απήχηση στο θεατή ακόμα και χωρίς να περιλαμβάνουν κάποιο θέμα, αυτό είναι μία ένδειξη του πόσο ευρεία μπορεί να γίνει η έννοια του θέματος και επίσης αντανακλά το μεγαλείο της fine art φωτογραφίας ως κατηγορία φωτογραφίας. Η μακρά έκθεση πιθανότατα είναι η μοναδική διαδικασία που μπορεί να μεταβάλλει την παρουσία ενός θέματος όχι μέσο της τροποποίησης της μορφής ή του σχήματός του αλλά μέσω της μεταβολής των στοιχείων που το περιβάλλουν. Πρόκειται για μία επαναγέννηση του ίδιου του θέματος...
Ως παράδειγμα του τι έχω κατά καιρούς χρησιμοποιήσει και αξιολογήσει ως ασυνήθιστα φωτογραφικά θέματα, αναφέρω τις δέστρες πλοίων, ερείπια, ελαστικά αυτοκινήτων, κλαδιά με ιδιαίτερα σχήματα, λεπτομέρειες και μοτίβα κτηρίων, επιπλέουσες βάρκες, καλαμιές, δίχτυα ψαράδων και ακόμα περισσότερα. Εξυπακούεται ότι όταν βρίσκομαι σε μία περιοχή ψάχνοντας για φωτογραφικά θέματα, δεν υπάρχουν κανόνες, δεν υπάρχει σωστό και λάθος στο πως τα βρίσκουμε. Όλα εξαρτώνται από την ανάπτυξη της έννοιας του απροσδόκητου και του ύφους που θέλω να δημιουργήσω ή να φτάσω στα άκρα το τι θεωρούμε fine art φωτογραφικό έργο.
Έτσι, όταν όλη αυτή η διαδικασία σκέψης παρουσιάζεται στο θεατή ως ολοκληρωμένο φωτογραφικό έργο, τον προκαλεί να σκεφτεί έξω από τα δεδομένα για το τι εστί fine art φωτογραφικό έργο σε σχέση με μία κλασική φωτογραφία. Αυτό είναι παρόμοιο με την αφηρημένη τέχνη όπως αυτή αποδίδεται μέσα από έναν πίνακα ζωγραφικής, ένα έργο γλυπτικής ή ακόμα και μέσα από την ambient μουσική. Η γνώμη μου είναι ότι από τη στιγμή που ακολουθούμε μία τέτοια προσέγγιση στην έννοια του θέματος είτε στη φωτογραφία είτε σε άλλο είδος τέχνης, κάποτε φτάνουμε στο σημείο του να μη χρειάζεται απαραίτητα να εξηγήσουμε τη λογική πίσω από την επιλογή των θεμάτων. Πρόκειται για τέχνη, πρόκειται για έκφραση και κατά συνέπεια πρέπει να ερμηνεύεται με μία ευρεία αντίληψη...
Στο σύνολο των φωτογραφικών μου έργων, έχω αποφασίσει να μη χρησιμοποιήσω τη σύνθεση (κολάζ) κατά την επιλογή των θεμάτων. Είναι πραγματικά πολύ εύκολο να "προσθέσεις" ένα θέμα που δεν υπάρχει σε ένα σκηνικό μέσω προγραμμάτων επεξεργασίας. Για παράδειγμα δημιουργώντας ένα φωτογραφικό έργο παίρνοντας ένα δέντρο από τον Όλυμπο και "φυτεύοντάς" το στη θάλασσα δεν ήταν ποτέ κάτι που με ενδιέφερε γιατί είναι απλά μία εικόνα και όχι μία φωτογραφία που μετατρέπεται σε ένα φωτογραφικό έργο. Θεωρώ ότι είναι πιο δημιουργικό το να φτιάχνεις κάτι σημαντικό μέσα από το τίποτα, να βρίσκεις φωτογραφικά διαμάντια εκεί που κανείς δεν βρήκε κάτι σημαντικό. Θεωρώ ότι με το να απορρίπτω τη σύνθεση (κολάζ) είναι ο καλύτερος τρόπος μεταμόρφωσης μίας αδιάφορης σκηνής σε ένα ενδιαφέρον φωτογραφικό έργο και σε αυτή τη διαδικασία έχω συχνά αρνηθεί να προχωρήσω στη λήψη αν κρίνω ότι το σύνολο που βλέπω δεν πληροί τις προϋποθέσεις για να μεταμορφωθεί σε φωτογραφικό έργο. Έτσι, καταθέτεις το φωτογραφικό σου αποτύπωμα με ένα ξεχωριστό τρόπο και χωρίς να εξαπατάς τον θεατή ο οποίος νομίζει πως ότι βλέπει αποτελεί μέρος της λήψης...
Το μεγαλύτερο μέρος των προπαρασκευαστικών μου σεμιναρίων που αποτελούν μέρος ενός ευρύτερου πλάνου εκπαίδευσης, αφορούν στον τρόπο που ο φωτογράφος μπορεί να βάλει σε εφαρμογή όλη αυτή τη δημιουργική διαδικασία και να προβεί σε επιλογή θεμάτων με βάση την προαίρεση και την προσωπικότητά του. Αυτή η εκπαιδευτική διαδικασία μπορεί να διαρκέσει μια ολόκληρη ημέρα και θεωρώ ότι είναι το πιο σημαντικό στάδιο στη διαδικασία διαμόρφωσης ενός προσωπικού φωτογραφικού προφίλ σχετιζόμενου με τη fine art φωτογραφία...